Dạy con (copy từ internet)

Bỏ bảng cửu chương hay tiếng Tây tiếng Tàu xuống, những bài học từ cuộc sống mới là điều mẹ cần dạy con.

Là một người mẹ, nghĩa là ta phải luôn biết cân bằng trong mọi thứ. Giữa việc nuôi và việc dạy, không được trọng béo tốt, khinh tập đi. Giữa việc dạy “lễ” và dạy “văn”, cũng không được trọng văn toán, khinh lễ nghĩa. Tối biết, rất nhiều bà mẹ dạy con tập đọc từ tuổi lên hai, dạy con tiếng anh từ thủa lên ba, dạy con cả bảng cửu chương ngay từ khi bé bước chân vào lớp 1. Mong muốn có con giỏi giang hơn người, điều này không sai. Tuy nhiên, hãy tạm thời bỏ qua chúng một bên, vì theo tôi, những bài học cuộc sống mới là điều ta cần giải quyết ngay bây giờ. Hãy dạy con những điều sau trước khi là quá muộn

1. Người lạ không phải ai cũng tốt

Bài học muôn thủa nhưng không bao giờ là thừa với trẻ con, những cô bé cậu bé mà “ai cho kẹo là yêu”. Trẻ con ở mọi lứa tuổi cần được dạy cách nhận thức được môi trường xung quanh và hiểu rằng người lạ cần phải được tránh.Việc giảng dạy cho trẻ về người lạ nguy hiểm nên bao gồm cảnh báo về những người lạ yêu cầu bé giúp đỡ, xin tiền, nhờ dẫn đường hoặc cho kẹo, bánh. Tôi thưởng thủ thỉ với con “Nếu có ai cho Bi bánh mà mẹ không có ở đấy thì Bi có nhận không?” hay “Nếu Bi bị lạc mẹ mà có người nhờ dắt Bi đi thì Bi có đi cùng không hay đứng yên đợi mẹ?”. Những lúc đấy, con trai tôi luôn trả lời dõng dạc “Con chỉ theo mẹ thôi”.

2. Biết nói “cám ơn” và “xin lỗi”

Hai từ đơn giản nhưng lại vô cùng quan trọng đối với trẻ. Dạy bé biết nói “cám ơn” và “xin lỗi” không chỉ là dạy con cách cư xử thông thường. Chính từ những phép tắc lịch sự này, trẻ sẽ phát triển thành sự kính trọng đối với người hơn tuổi và sẽ giúp mẹ thiết lập cho bé một thái độ kỹ luật tốt khi lớn lên. Trẻ biết nói “cám ơn” và “xin lỗi” thường sau này cũng sẽ là những đứa trẻ điềm đạm, biết suy trước nghĩ sau trước mỗi vấn đề, mỗi tình huống trong cuộc sống. Tôi luôn dặn con, phải biết “cám ơn” khi một ai đó giúp đỡ mình, thể hiện sự quan tâm, lòng tốt của họ với mình. Và từ “xin lỗi”, nó không có nghĩa là con có lỗi. Nó có nghĩa là con tôn trọng mỗi quan hệ của con với người đó.

3. Làm việc nhà và trách nhiệm

Cha mẹ đừng nghĩ trẻ chỉ cần ăn ngoan, ngủ kỹ, học giỏi đã là đủ là tốt (ảnh minh họa)

Làm việc nhà là một vô cùng quan trọng trong việc giáo dục trẻ nhỏ mà ngày này, vì quá yêu chiều con cái, các bậc cha mẹ thường hiếm khi để trẻ phải đụng tay vào việc gì. Một đứa bé 5 tuổi chưa biết tự lau nhà, lau bàn ghế, bọn bàn ăn giúp mẹ, gấp quần áo giúp bố…thì không hề là một việc đáng tự hào. Trẻ nhỏ học được nhiều thứ qua những việc nhà vụn vặt như vậy. Làm việc nhà không chỉ giúp bé có thêm kỹ năng sống, tránh thành những chú “gà công nghiệp” mà qua đó, tôi còn dạy được con về trách nhiệm – một thứ vô hình nhưng ai cũng cần phải có.

4. Khi bị bắt nạt phải làm thế nào?

Làm gì có bậc cha mẹ nào không xót xa khi nhìn thấy cô bé, cậu bé đáng yêu của mình trở về nhà với vài vết bầm tím trên tay hay giọt nước mắt còn chưa khô trên má vì bị bạn giật mất đồ chơi, sách vở, bút thước. Bắt nạt bạn bè, dù là trực tiếp (đánh đập, cấu xé..) hay gián tiếp (sỉ nhục, trêu đùa, cô lập)… đều là hành vi không thể chấp nhận được. Tuy nhiên ngày nay, nó lại dường như càng trở nên phổ biến trong lứa tuổi học sinh 9x, 10x. Hành xử thế nào khi con bị bắt nạt là một câu hỏi mà rất nhiều bậc phụ huynh đặt ra. Nhiều phụ huynh khuyên con “tẩn” lại cho bạn một trận, thậm chí họ còn nóng lòng muốn ra mặt giùm con, song theo tôi, cách làm này chưa thực sự hoàn hảo. 

Tôi luôn chú ý tới biểu hiện của con khi đến trường và từ nhà về. Tâm sự với con để giúp con ứng phó, biết cách cư xử với những đứa bạn hay bắt nạt bé sao cho phù hợp với hoàn cảnh.

5. Tầm quan trọng của sự tự tin

Thế hệ tôi, thế hệ chúng ta đã nhút nhát, đã cúi đầu đủ rồi. Bây giờ, điêu tôi muốn dạy con, chính là sự tự tin. Tôi luôn đưa con đến những lớp học, những khu vui chơi, những nơi có đông người và khuyến khích bé tự tin giao tiếp, tự tin phát biểu suy nghĩ, ý kiến và tự tin vào chính bản thân mình. Một trong những cách tốt nhất để xây dựng sự tự tin ở trẻ, đó là người mẹ phải cho con thấy được bản thân bé là người có ích, có tài năng và khả năng.

 

6. Giá trị của đồng tiền

Không bao giờ là quá sớm để dạy con về chuyện tiền bạc – những thứ sẽ tiếp xúc với trẻ ngay từ khi mới 3,4 tuổi. Thay vì để con cầm tiền lì xì, cầm tiền của người lớn cho đi mua bán lung tung và vô tư đòi hỏi suốt ngày. Tôi lên kế hoạch dạy con biết giá trị của đồng tiền bằng cách chỉ cho con tiền tiêu vặt khi bé lao động và tự kiếm ra được nó. Bé cũng cần phải học cách tiết kiệm, cách chi tiêu sao cho hợp lý và biết phân biệt giữa cái mình CẦN và cái mình MUỐN. Ngoài ra, muốn trẻ hiểu rõ giá trị của đồng tiền, không gì thiết thực hơn người lớn phải là tấm gương sáng cho con.

7. Tầm quan trọng của vận động và thể dục thể thao

Trẻ em ngày nay béo phì ngày càng nhiều. Điềm toán thì 10 mà điểm thể dục thì 1. Tôi biết rõ điều đó. Để tránh đi vào “vết xe đổ” của những bậc phụ huynh đi trước, tôi luôn cố ý rủ rê con mình bỏ bàn học, bỏ tivi đứng dậy để ra ngoài trời và tham gia vận động, bất kể chỉ là đi bộ loanh quanh hay tham gia hẳn một lớp học bơi. Vận động cũng sẽ giúp bé cao lớn, thêm tự tin và nhanh nhẹn.

8. Không phán xét sự khác biệt

Phân biệt giàu nghèo, phân biệt giới tính, phân biệt vẻ bề ngoài…đều là những thứ trẻ không bao giờ hiểu lý do vì sao nhưng lại vô tình bị ảnh hưởng bởi những người lớn xấu xí. Tôi luôn dạy con không bao giờ được phán xét người khác chỉ vì họ không giống mình. Một bạn nhỏ ở lớp thích ngồi học hơn chạy nhảy vào giờ ra chơi không phải là người “quái dị”. Một cô bé lớp 1 nhưng 40kg cũng không phải là kẻ “tham ăn” hay đáng xấu hổ. Mỗi người có một cá tính riêng, sở thích riêng và con phải tôn trọng điều đó.

9. Được là chính mình là điều quan trọng

Có thể bé thích ca hát hơn thích học toán, thích làm cầu thù bóng đá hơn là doanh nhân kiếm tiền …đó là sở thích thuần túy tự nhiên của trẻ. Tôi không bao giờ gượng ép con phải sống như những gì bố mẹ mong muốn. Bố mẹ cần dạy trẻ hiểu được rằng sở thích, đam mê của bé chính là năng khiếu, là điều khiến trẻ trở nên đặc biệt, khuyến khích trẻ để bé được hoạt động, được nói lên bản thân và sáng tạo. Nhưng trên hết, điều tôi muốn dạy nhất, đó là truyền cho con lòng can đảm để theo đuổi những lựa chọn của riêng mình. 

Hơi ấm của mẹ

Cuối cùng, bố tôi cũng trở lại. Gương mặt ông có phần nhàu nhĩ, đen sạm. Đi bên cạnh ông là người đàn bà gầy xanh đang ôm đứa nhỏ đỏ hon hỏn. Ngực dì ấy căng tròn, sữa rịn ra thành khoang vệt, chỗ khô chỗ ướt loang lổ trên áo. Đứa nhỏ đang nhắm mắt ngủ, thi thoảng ngọ nguậy, mồm miệng há hốc. Thằng bé không khóc một tiếng, mẹ nó không nói một  tiếng. Trông thật nhếch nhác. Ông lệnh cho cả nhà không được làm dì buồn. Con Thắm vừa bĩu môi ngay lập tức bị ông vả bốp vào mặt, vừa bỏ chạy vừa khóc tức tưởi. Ánh mắt mẹ có chút phẫn nộ khi ông dang tay đánh nó, rồi trở lại điềm nhiên như không. Bà có vẻ không ngạc nhiên, không giận dữ, không buồn phiền. Hoặc có khi nhiều cảm xúc trộn lẫn quá khiến gương mặt mẹ trở nên như vậy. 

Để tỏ ra lời nói của mình có quyền uy hơn, bố thi thoảng lại trỏ tay vào góc nhà, nơi ông vẫn cất can xăng để sẵn phòng khi cần dùng: “Đứa nào không nghe lời, tao đốt”. Tối ấy, mẹ gọi 3 chị em chúng tôi ra riêng góc bếp. Giọng bà dịu nhẹ: “Hoa, Huệ, Thắm à, cũng cùng một giống mà ra, tụi bây phải thương lấy thằng bé. Nhà mình 3 đứa con gái, kể ra có thêm thằng cu em vui cửa vui nhà”. Nói vậy, khó mà thương nổi, vui nổi khi một tay mẹ đong đổi buôn bán chợ búa chỉ nuôi 3 đứa con gái còn vất vả. Giờ lại thêm bố chỉ ngồi uống rượu, thêm dì đang thời gian ở cữ và đứa nhỏ còn ẵm ngửa. Việc có vẻ nặng nhọc nhất bố vẫn giúp mẹ hàng ngày là tưới rau trong vườn. Từ trước tới giờ, bố tôi nổi tiếng cả xóm vì đẹp trai và lười biếng. Làm đâu đó được 1,2 hôm ông lại cự cãi với chủ, với người làm cùng, cho rằng họ không đáng ngồi chung mâm. Tương lai lù mù y như ánh sáng hắt ra từ vệt trăng đầu tháng chênh chếch trước căn nhà lợp lá dừa.   

Mỗi sáng, cho thằng Giàu (tên nó là mơ ước của bố)  bú no nê, dì vắt thêm non nửa bát sữa, đậy cái vung nồi đen đúa lên. Dì dặn tôi lúc nào em khóc thì cho nó uống rồi tranh thủ ra chợ phụ mẹ và chị Hoa bán rau. Con Thắm vẫn thường lỉnh đi đâu đó trốn việc trông em vì ghét thằng nhỏ và dì ra mặt. Không ít hôm, dì trở về với vạt áo trước ngực lem nhem sữa, vạt quần phía sau vệt đỏ vì sản dịch vẫn chưa hết. Trong khi mẹ tôi thương dì vất vả, tội nghiệp thì mấy chị em tôi, đứa bĩu môi, đứa nghe tai này bỏ tai kia. Cảm giác của tôi lúc ấy là ghê ghê vì ngại bẩn. Thậm chí tôi còn cố tránh xa dì để không nghe mùi mồ hôi, mùi sữa, mùi tanh tanh quện vào. Cho tới nhiều năm sau tôi cũng như hết thảy người dân trong xóm không hiểu nổi sao mẹ tôi thương tình địch đến vậy.

Mẹ thương dì một thì thương thằng nhỏ mười. Ban đầu, tôi chợm nghĩ, sao bà phải nhún nhường tới vậy? Chẳng lẽ vì cần một thằng con trai nối dõi cho gia đình người chồng vô tình vô nghĩa như bố? Hay vì đúng như bà nói là chữ duyên chữ nợ giữa bà với thằng bé. Khác với nhiều đứa nhỏ, thằng Giàu ít khóc, đặt đâu nằm đó. Ai cũng kêu nó ngoan hiền, biết thân biết phận nhưng té ra không phải. Hôm nó sốt trên 39 độ, mẹ và dì sấp ngửa bế đi viện giữa đêm. Sáng hôm sau về lại nhà, dì ném nó ra giữa đống chăn gối hoi hoi mùi mồ hôi giữa giường rồi nằm vật ra khóc. Thằng nhỏ ngọ ngoạy chút xíu xong lại nghoẹo đầu qua ngủ. Mấy chị em tôi len lén sau cánh cửa dòm vô. Giọng dì gào than hờ hờ: “Đúng cái số giời đày. Khổ đến vậy chưa đủ còn ôm thêm cụ nợ đời”. Giọng mẹ bình tĩnh hơn, mỏi mệt nhưng cam chịu đến tội: “Số nó vậy, đành chịu. Con mình mình không thương, ai thương hở em?”. Dì lại ai oán: “Ai cũng nói nó hiền, không quấy khóc. Giời ạ, nó bị down, đặt đâu nằm đó, biết gì mà quấy”. Hoá ra, không phải nó lành như cục đất mà lên bệnh viện bác sĩ khám mới biết nó bị down. 

* * * * *

Thằng Giàu được 6 tháng, dì chán cảnh chồng chung vợ chạ laị thêm thằng nhỏ bệnh hoạn, bỏ nhà đi. Hôm dì đi, mẹ tôi mắt ầng ậng nước khi ôm thằng nhỏ khóc khan vì đói sữa. Giọng mẹ buồn thiu: “Tội con trai tôi chưa. Bé tí vậy mà con mẹ con nỡ bỏ”. Bố gằn giọng, hỏi: “Bà nhắm nuôi nổi không?”. Mẹ không trả lời lại, quay mặt rúc vào cần cổ ngắn tũn của thằng Giàu. Lần đầu tiên tôi thấy bố đặt tay lên vai mẹ, thái độ hàm ơn và chia sẻ. Mấy chị em tôi rù rì nói chỉ đủ mẹ nghe:

- Mẹ nó còn không thương nổi nó, mẹ đưa em Giàu gửi chùa đi mẹ.

Bố ngoảnh lại. Chẳng biết bố có nghe không mà mắt u uất. Ông không trỏ tay vào can xăng hăm doạ nữa. Chỉ có mẹ, lặng vài giây, mẹ quát: “Im ngay”. Từ đó, chẳng ai nhắc tới chuyện dì bỏ đi, em Giàu đau ốm bệnh tật. Coi như sự đã rồi trong căn nhà đã nát càng thêm nát.

Chừng hai tuần sau, đang ngủ, cả  mấy chị em tôi bật dậy khi nghe tiếng mẹ la to: “Dậy, dậy! Nhà cháy!”. Mẹ, một tay ẵm em Giàu, một tay ẵm em Ngân mới vừa lẫm chẫm biết đi chạy như bay ra sân. Tôi và em Huệ lao như tên bắn theo. Mấy mẹ con đứng ở khoảng cách an toàn nhìn vào đống lửa hừng hực cháy. Hàng xóm kéo ra đông đú ngó nghiêng. Chẳng cần dập lửa vì đằng nào cũng không cần những vách nứa đã cháy. Nhà chẳng có gì. Mọi người xì xào: “Thằng chết dằm, đã không nuôi nổi vợ con, còn nhậu say đốt nhà”. Mẹ nghe vậy ngồi sụp xuống, câm lặng và buồn thảm như pho tượng gỗ mục. 

Khi bắt đầu thấm mệt, mẹ tôi tay vẫn ôm em Giàu đang thiu thiu ngủ, chị Hoa cõng em Thắm, tôi tay xách túi đồ, tay bám lấy gấu áo mẹ. Cả đàn rồng rắn kéo nhau về nhà bà ngoại cách đó 5 cây số. Tối ấy, trong giấc ngủ mộng mị mệt nhoài, tôi còn nghe bà ngoại – vốn là người lắm lời lầm bầm rủa bố tôi là đồ mất dạy, chết dằm, chết xéo… Thi thoảng chen vào tiếng mẹ nhẹ như hết hơi:

-          Có khi ông ấy lỡ chân lỡ tay làm cháy nhà, chứ  ai mà chủ đốt vợ đốt con mà bà cứ nói. Biết đâu oan cho bố chúng.

Có tiếng gà gáy sáng chen vào lời qua tiếng lại của hai người.

Mặc bà ngoại cản ngăn, mẹ gồng gánh đưa mấy chị em vào thành phố. Tôi nhớ mãi hôm ấy, một sáng mùa thu trời đang trong xanh, đột nhiên mây xám từng chùm lờ đờ kéo nhau  về vần vũ trên cao. Mẹ vẫn kéo mấy chị em đi, thằng Giàu được đặt vào nằm trong thúng, đưa qua đưa lại như đưa nôi. Mẹ tôi, lưng áo nâu vá chằng vá đụp vài miếng. Những miếng vá bằng bông vải hoa bà lượm được ở đâu đó như người ta cố ý trang trí cho đẹp, thực ra là để che giấu những miếng áo rách. Trong tay mẹ chẳng có gì đáng giá hơn vài hũ mắm muối dưa cà, vài nắm cơm đi đường ăn. Mẹ làm thuê cho một xưởng gốm thủ công, mấy chị em tôi đứa lớn đứa bé ở nhà canh nhau. Gần một nửa tiền công mẹ kiếm được chi cho việc thuốc thang cho thằng Giàu nay ốm mai đau. Con Thắm vẫn giữ ác cảm với thằng nhỏ. Nhiều hôm chỉ ăn cơm muối vừng ngán tận cổ, nó thở dài thườn thượt nhìn thằng Giàu trách móc: “Giàu ơi là Giàu. Ăn cơm muối vừng là do mày đấy”.

Thằng Giàu lên 5, mẹ nói nó “qua đốt”. Khoẻ mạnh hơn, bớt tiền thuốc thang hơn nhưng vẫn khù khờ ngu ngơ. Ai vẫy là chạy lại. Mẹ sợ nó bị người ta bắt mất, mỗi ngày dặn dò mấy con chị trông em cả chục lần. Mẹ lại dặn nó chỉ được theo mẹ, theo chị, tránh  người dưng. Thằng bé ờ ờ trong cổ họng chừng như hiểu lắm nhưng thực ra vẫn chứng nào tật nấy. Thi thoảng có người chơi ác, vẫy nó theo, bỏ nó xa nhà cả mấy trăm mét, báo hại mấy mẹ con tái mặt đi tìm. Tuổi thơ tôi không tránh khỏi những cái giật mình đến ám ảnh mỗi bận tưởng thằng  em khờ mất tích.

* * * * *

Những chuyện ngày xưa ấy, Thắm vẫn coi là đáng xấu hổ, buồn tủi, không đáng nhắc lại, nhưng mỗi dịp rảnh rỗi mẹ vẫn đưa ra kể lại cho mọi người nghe. Thắm chuẩn bị đi du học Singapore, trong hành trang của nó chẳng muốn đưa thêm những câu chuyện nó luôn cho là vặt vãnh ấy. Chị Hoa cười cười nói nói: “Đúng là “sách cũ soạn lại” của mẹ”. Tôi nghe thuộc tới từng câu, từng chữ, từng ngắt quãng, trong lòng vẫn thấy nặng nặng. Nhất là hôm nay, lòng càng nặng hơn khi cơn mưa đầu mùa vồn vã đổ về, mẹ vừa về lại nhà sau những ngày cấp cứu tai biến phải nhập viện. Mẹ nằm thiêm thiếp ngủ nhiều hơn thức. Ở dưới chân tủ thờ Quan Âm Bồ Tát, thằng Giàu nay đã ngoài 30, vừa thắp hương khấn vái xin bình an, vừa ngồi khóc tu tu như đứa trẻ nhỏ vì thương mẹ.

Từ những ngày chai sần hai tay vì làm mướn, gần 30 năm sau ngày dắt díu đàn con vô Nam, mẹ tôi dựng lên được cơ ngơi là ngôi nhà bốn tầng và xí nghiệp gốm sứ xuất khẩu nổi tiếng của gia đình. Mẹ không muốn mấy chị em ra riêng nên dù có chồng, con chị Hoa và tôi vẫn cùng Thắm, Giàu ở chung với mẹ. Mỗi chị, em một  tầng, cầu thang lối đi riêng nên hầu như không va chạm gì. thằng Giàu ở chung  tầng với mẹ để mẹ tiện cơm nước cho nó. Thằng Giàu lại vừa khóc vừa kể tuần trước, mẹ đang nằm đong đưa trên võng xem ti vi, chẳng hiểu làm sao mà té lộn nhào xuống đất, hết đứng dậy nổi, hết nói gì nổi. Thắm long sòng sọc hai mắt, nói như rít:

- Mày thích lắm hay sao kể hoài vậy?

Thằng Giàu đáp:

- Tui không thích. Tui sợ mẹ chết lắm. Mẹ ơi đừng chết.

Cả tôi lẫn chị Hoa lòng rối tơ vò. Thằng Giàu lại bó gối ngồi niệm nam mô cầu bình an. Tiếng niệm Phật chậm, đều nghe thê lương chi lạ.

Buổi sáng, luôn là thời gian dễ chịu nhất trong đại gia đình vì mẹ tỉnh giấc. Trước mẹ, chúng tôi giao kèo với nhau sẽ luôn vui vẻ để mẹ có động lực vượt qua  bệnh tật, để những ngày còn lại của bà được thanh thản, nhẹ nhàng nhất. Chị Hoa bón từng thìa cháo cho mẹ. Vẻ mặt mẹ như tủm tỉm cười. Chị Hoa gọi đó là “nụ cười bà Mụ dạy”. Thằng Giàu là người kiên trì trò chuyện độc thoại trước mẹ nhất, không chắc mẹ có hiểu hay không, vẫn rủ rỉ bên bà. Thắm đang chuẩn bi đồ đoàn lên đường, miệng không ngớt kể lể rằng, nó đã vì mẹ đến mức phải hoãn lịch bay mấy lần. Ngày mai là ngày nhập học cuối cùng.    

Thằng Giàu đang nói chuyện thì bất chợt ớ người nhớ ra:

-          Hồi trước mẹ có đưa em cái này gửi mấy chị em. Có khi là di chúc. Mẹ nói lúc nào mẹ bị làm sao thì đưa ra.

-          Sao giờ mày mới nhớ ra hả thằng khờ? Đâu, đưa coi – Thắm giục.

Không may cho nó, thằng Giàu vốn tính thường xuyên lú lẫn, không thể nhớ ngay cái mà nó cho là di chúc để ở đâu. Con Thắm vẫn rít từng cơn chửi: “Đồ ăn hại, nhanh lên không trễ giờ bay của tui”.

Chừng hai tiếng sau, lục tung hết mọi ngóc ngách trong phòng mẹ, phòng thằng Giàu, cả lũ vẫn tìm đi tìm lại trong vô vọng. Thằng Giàu ngồi than mình vô dụng. Con Thắm đoán già đoán non: “Hay tại mẹ chia phần cho mấy chị em mình, không chia cho nó nên nó phi tang rồi. Thằng này chỉ down nhẹ, giả khờ vậy thôi, ghê thật”. Thằng Giàu khóc nấc vì oan ức, cam đoan rằng nó không cần tranh giành, ai cho nó nhận chứ không bao giờ tranh giành. Một chốc, khóc xong Giàu lại ớ người nhớ ra nó đã giấu dưới tượng Phật bà Quan âm cho… kín đáo.

* * * * *

Đó là tờ giấy đã úa màu. Những nét chữ nghiêng nghiêng của mẹ tôi ghi rõ, gia tài của mẹ chỉ có hai phần đáng giá. Một là nhà cửa, công ty, cả 4 chị em cùng nhau gìn giữ, quản lí, sau này nếu bán đi chia đều cho tất cả. Hai là kỷ vật vô giá nằm trong ngăn dưới cùng của tủ thờ. Ai giữ cũng được, miễn là nhắm mình có thể giữ lâu dài.

Con Thắm quay qua: “Mở nhanh ra xem, tôi còn ra sân bay. Còn 5 phút thôi”. Chị Hoa trịnh trọng nói:

-          Sao khó hiểu vậy? Sao kỷ vật vô giá mà ai muốn giữ cũng được, lại  phải giữ lâu dài? Chắc phải chờ mọi người về hết mới mở để có đủ người làm chứng.

-          Không được. 5 phút nữa tôi phải ra sân bay – Thắm gắt giọng.

Không đợi ý mọi người, nó nhào tới cánh tủ thờ, mở ra. Ở ngăn dưới cùng, Thắm bê ra chiếc hộp gỗ cũ. Vẻ mặt nó tươi tắn trao cho chị Hoa:

-          Bác cả mở ra xem nào?

Trong đó là chiếc áo nâu vá chằng vá đụp mấy bông hoa cúc ngày xưa của mẹ. chiếc áo ấy mẹ mặc ngày mấy mẹ con dắt díu nhau vào Nam. Con Thắm bĩu môi thất vọng: “Rõ rỗi hơi”. Nó quày quả kéo va li bước nhanh ra khỏi nhà. Mấy chị em còn lại im lặng, mỗi người đuổi  theo một cảm xúc. Gần đó, mẹ vẫn như cười tủm tỉm – nụ cười bà Mụ dạy, không rõ buồn vui.

Chỉ thằng Giàu là sung sướng reo lên: “Cho em giữ nha các chị. Em giữ lâu lắm, lâu suốt đời luôn”.

Phía sau bão lũ

Phía Sài Gòn chẳng bao giờ có bão lũ, tôi cũng như nhiều người con miền Trung khác lòng vẫn thắt lại khi mùa lũ về, bởi nơi ấy là quê hương, là một phần mình ở đó.

Tôi đã từng đi qua 18 mùa lũ lụt miền Trung. 18 mùa đủ dài, đủ rộng để lòng mình vẫn lặng đi mỗi khi nghe tin lũ quét qua miền Trung.

Nhà tôi ven sông Lam, mỗi mùa bão lũ nước sông dâng tràn khắp nẻo đường, xóa mờ lằn ranh giữa con đường và những bờ ao, bờ sông. Ngày bình thường, chúng tôi có thể tự đi học cùng nhau. Mùa lũ phụ huynh đứng xếp từng hàng trước cổng trường chờ đón con. Đứa nào đứa nấy đều được cõng. Nhà đứa nào sang hơn thì được ngồi xe. Tuy nhiên đường về nhà không quá xa, xe lại dễ bị chết máy, tuột xích khi nước ngập nên “phương tiện” chung nhất vẫn là tấm lưng bố, mẹ. Sân trường và con đường buổi tan trường rất vui vì tiếng lũ trẻ gọi nhau í ới. Kí ức về mùa lũ trong mỗi đứa trẻ là tấm lưng của cha, của mẹ mặn nồng mùi mồ hôi sau buổi tan ca vội vã đón con đi học về. Đối với những đứa nhỏ, mỗi  tấm lưng đầy mồ hôi của bố mẹ là một điểm tựa an toàn và yêu thương nhất. Cho tới mãi sau này, nhiều đứa nhắc lại vẫn thấy cay cay vì vị mặn ấy.

Một khúc sông Lam - ảnh: Tiến Đạt

Mùa lũ, trẻ con và các ông bà già vẫn thường được tập trung ra những nhà cao tầng, chắc chắn như trường học, công ty. Chỉ những người khỏe mạnh, trai tráng mới ở lại giữ nhà. Tôi vẫn nhớ những ngày sống chung tập thể đầu tiên ấy. Có đứa lén men ra ngoài hành lang bắt được chú cá lạc từ sông vào, cả lũ nhảy nhót như cuồng theo chú cá ấy. Có đứa rất khuya không ngủ, bỗng dưng ngồi dậy khóc hu hu vì “cháu nhớ mẹ”. Trong khi đó, bố mẹ ở nhà chống bên này, buộc bên kia để tránh nhà bị giột nước, bị bay ngói… Có khi nửa đêm, các ông bà ngồi nói chuyện nhà cô Xoan bị nước cuốn trôi, mẹ con cô ấy bị mất tích. Lũ trẻ chưa ý thức nhiều về hai từ “mất tích” vẫn lặng đi, lòng hoang mang, mở to mắt nhìn nhau, nhìn đôi mắt đã mờ của các ông bà chảy những dòng nước mắt chậm rãi. 

* * * * * *

Nhà bác tôi ở vùng trũng nhất thành phố Vinh, là nơi nước sông đổ về ngập úng hàng tháng không thoát được. Trong suy nghĩ của đứa con gái lên 7 – tôi của ngày đó, bác là người tính toán, xấu bụng. Bố tôi đi xuất khẩu lao động nhiều năm nhưng không có của ăn của để, nhà nghèo vẫn hoàn nghèo. Vậy nhưng, chẳng biết vì lí do gì (chỉ người lớn mới hiểu), bác vẫn viết thư cho bố kể xấu mẹ con tôi, mặt khác ông luôn miệng đe: “Không có bố mày mẹ con mày ăn cám”, “Nhà toàn vịt, có khi bố mày đi lấy vợ hai”... Mãi sau này tôi mới hiểu, vì bác không muốn bố gửi tiền, quà về cho mấy mẹ con nhiều hơn bác. Thực ra, bác chẳng bao giờ biết cả tuổi thơ tôi ao ước một con búp bê biết nhắm mắt mà không có, nói gì đến nhiều quà, nhiều tiền. Mẹ tôi dĩ nhiên rất buồn về những điều ấy nhưng bà giữ thái độ im lặng.

Sau những ngày bão lũ, mẹ luôn mua những mớ cá đồng, cá sông rất tươi, kho một nồi lớn thơm lừng, nói tôi đưa vào nhà biếu bác. Để đi vào nhà bác phải chèo thuyền đi cả nửa km vì nước ngập cao. Thi thoảng tôi vẫn thắc mắc: “Bác không tốt với mấy mẹ con. Mẹ tốt với bác làm gì?”. Mẹ cười đáp: Không được ăn miếng trả miếng. Người nào không tốt có trời đất biết. Bác là anh của bố, bố đi xa mẹ con mình phải có trách nhiệm chia sẻ với bác. Hơn nữa, nhà bác bị thiệt thòi bão lũ hơn nhà mình, mình càng cần chia sẻ, phải không?

Sau này, có lẽ từ nhiều nồi cá kho sau những mùa bão lũ và cách ứng xử của mẹ tôi, chẳng bao giờ tôi nghe bác gièm pha điều tương tự dạo bé từng nghe. Chị em tôi cũng dần hình thành tính cách như mẹ ngày xưa, chẳng bao giờ nghĩ chuyện lấy cái xấu đối lại cái xấu và biết nghĩ ngợi khi gặp người thiệt thòi hơn mình.

* * * * *

Mùa lũ, tôi lại nhớ đến món bánh rán của cậu bạn cùng lớp mà lâu quá đã quên mất tên. Mẹ bạn ấy bán bánh ở chợ, lẽ dĩ nhiên nước ngập đường ngập chợ thì chẳng thể ra đó ngồi bán. Mỗi sáng bà vẫn dậy sớm ngâm bột, xay đỗ để rán những chiếc bánh bé bằng bàn tay trẻ con, nhân đậu xanh thơm phức, giòn rụm. Trong mắt mọi người, cậu bạn lúc ấy như một hoàng tử ban phát của cải vật chất cho bè bạn. Bão lũ có hàng trăm công việc, người lớn chẳng có thời gian đâu mà quan tâm tới bữa sáng cho lũ trẻ. Đa phần chúng tôi đều vác bụng đói đến lớp nên cảm thấy món bánh rán ấy vô cùng hấp dẫn. Cho đến cấp ba, học “Gió lạnh đầu mùa” của Thạch Lam, tôi vẫn nhớ cậu bạn ấy khi gặp hình ảnh đứa bé sẻ áo cho bạn. Và bây giờ, đã xa những mùa xưa nhiều năm, sau mỗi mùa mưa lũ, tôi vẫn nhớ bạn ấy và tập cho con trai mình xếp những bộ quần áo cũ để gửi về những vùng quê xa.

Nơi ấy, miền Trung quê tôi, có nhiều đứa trẻ, nhiều gia đình vẫn cần sẻ chia yêu thương.    

Vì con là con mẹ

1.      Trong cái nắng quái xế chiều, ở con đường ven ngoại thành, tôi vẫn gặp cậu nhỏ bê một thau nhựa cũ xỉn chứa đầy các loại cua đồng, ốc bươu, ốc gạo… Bên cạnh cậu có một “trợ lí” đặc biệt. Chị tầm ba mươi, đầu tóc chẳng mấy khi thẳng thớm. Chị thường ngồi ngoác miệng ngáp không thèm đưa tay che ý tứ. Cậu nhóc gọi người ấy là Mẹ. Cả hai hầu như ít đối thoại gì với nhau, chỉ nhìn nhau và cười trìu mến.

Có hôm tôi ghé lúc hai mẹ con cậu đang ngồi ăn chung một bịch bánh tráng trộn. Mẹ một miếng, con một miếng. Cả hai cùng cười tươi rạng rỡ. Nụ cười cả hai đều hồn nhiên như trẻ thơ. Dĩ nhiên chẳng ai lạ nụ cười như con nít của chị, khi mà chị vẫn bị mọi người xung quanh gọi là Hạnh “khùng”. Sau vài hôm mua hàng, khi đã trở thành khách quen của cậu nhóc. Cậu nhóc bắt đầu khoe với tôi những thành tích của mẹ cậu: “Mẹ em tuy khùng thiệt nhưng mò cua bắt ốc “siêu” lắm nha. Chỉ cần vài tiếng đồng hồ buổi sáng em đi học là mẹ bắt được đầy nhóc cả chậu lẫn bao. Cả em và mẹ sống nhờ vào lũ cua lũ ốc đó”. Tôi thấy cay mắt vì nhìn mắt cậu nhóc ấy, tôi thấy một niềm tự hào rất chân thật. 

Bà bán dừa nước bên cạnh kể thêm cho tôi, bà biết chị Hạnh “khùng” khùng từ lúc bé tí. Nhà nghèo, không được đi học nên càng khùng dữ. Dậy thì, đám trai công trường gần nhà chị vẫn thường ghé nhà xin nước uống. Chẳng biết ông nào xin nước để lại hậu quả khiến cái bụng to uỳnh ra. Ba mẹ Hạnh “khùng” không truy ra được hung thủ, đành dắt con gái đi ra bệnh viện xử lí. Nhưng khùng luôn biết trốn mỗi lần bị cả nhà bắt đi viện. Cuối cùng đứa nhỏ cũng ra đời. Ba mẹ Hạnh khùng mất trong một tai nạn khi thằng nhỏ mới hơn 1 tuổi, ai cũng ái ngại lo chị không biết nuôi con. Ai dè thằng nhỏ vẫn lớn, vẫn khôn, lâu lâu mới thấy chị ôm con nhờ hàng xóm chở đi bác sĩ. Ai cho miếng gì ăn được, Hạnh cũng dấm dúi mang về cho con, không ăn uống dọc dường như thời “còn son”. Thấy con nít đến tuổi đi mẫu giáo, vào lớp 1, Hạnh cũng biết ôm con đến trường gửi nhờ. Đổi lại, năm nào thằng nhóc đi học cũng được giấy khen, lễ phép, lại còn biết giúp mẹ kiếm tiền từ rất sớm… 

2.      Ở hành lang chung cư Đào Duy Từ tôi vẫn gặp chị mỗi buổi chờ con học nói. Con trai chị có vẻ mặt sáng ngời và thánh thiện của một thiên thần nhưng bị tự kỉ nhẹ. “Bồ biết không, hơn 4 tuổi rồi mà con mình không biết cái bàn, cái ghế. Con bồ biết không?”. Khi tôi gật đầu, mắt chị ngời lên: “Trời ơi, vậy là mừng quá”.

Nhà chị tuốt Bình Chánh, mất 40 phút để chạy xe đến đây đưa đón con để các thầy cô chuyên biệt can thiệp. Điều khiến tôi xót lòng là chị vẫn chưa hết thời gian ở cữ. Đứa sau chưa đầy tháng chị đã dậy đưa đón đứa trước chỉ vì: “Con mình còn nhỏ, mình không yên tâm nhờ ai đưa đón một chặng đường xa. Ba nó thì bận công việc không về sớm được. Hơn nữa, nhìn xung con bạn sẽ thấy toàn các mẹ đưa đón con vì chỉ mẹ mới đủ kiên nhẫn đưa đón, chờ đợi vậy thôi. Mình mất công với con, thì con cũng sẽ hiểu, thương mình mà tiến bộ”. Nói vậy, nhưng cả tôi lẫn chị đều hiểu, để một em bé 4 tuổi tự kỷ hiểu và biết thương mẹ có lẽ là quá xa vời.

Cùng với chị, những bà mẹ đưa con tới lớp học này đều có con có những vấn đề về tâm lí. Đứa tự kỉ, đứa tăng động, đứa chậm nói… Nhưng nhìn gương mặt các mẹ vẫn háo hức mong đợi một sự đổi thay như thể chỉ ngày nay, ngày mai thôi, các cô cậu nhóc đặc biệt kia sẽ khác. Họ không nói với nhau về những điều tiêu cực, buồn lòng mà chỉ nói về tích cực. Chị nói với tôi rằng: “Bồ biết không, con mình tuy nó vậy nhưng mình biết chắc các thầy cô và mình yêu thương, dạy dỗ nó nhất định nó sẽ biết, nó sẽ khác. Có rất nhiều bà mẹ khổ tâm hơn mình nhiều. Bồ à, nhiều người họ không may mắn sinh ra những đứa con khuyết tật hoặc con cái gặp tai nạn… Mình nghĩ đến họ mà rớt nước mắt, mà nghĩ mình còn may mắn lắm”.

Khi tôi hỏi, sao chị không kiếm lớp học nào gần nhà hơn để hai mẹ con đỡ cực khi phải đi xa, nhất là khi chị đang “ở cữ”? Chị nói, các lớp khác con không tiến bộ bằng lớp này. Xa chút có sao đâu, ở cữ thì cũng có sao đâu khi con mình tiến bộ. Chẳng bao giờ có chuyện mẹ lại nản lòng khi làm một điều gì đó cho con, và chắc chắn mẹ nào cũng sẽ làm những điều tốt nhất cho con.

* * * * *

Tôi cũng như nhiều người mẹ trẻ khác, đã hơn vài lần lên mạng tìm những cách nuôi dạy con mình bằng cách nào đó tốt nhất, hợp lí nhất. Vì thế, những từ khóa nuôi con kiểu Nhật, kiểu Do Thái… cho hàng triệu kết quả chỉ trong 0,11 giây. Nhưng thực ra, có rất nhiều người mẹ trong cuộc sống tôi gặp (chứ không phải là công cụ tìm kiếm trên mạng) chỉ cho tôi rằng: Chính LÒNG MẸ sẽ là kim chỉ nam chính xác nhất những điều tốt nhất mà mẹ có thể dành cho con.

Và muôn đời rồi, vẫn vậy: “Con dù lớn vẫn là con của mẹ/ Đi hết đời lòng mẹ vẫn yêu con” (Thơ Chế Lan Viên).